طرح های اقتصادی

تلفات انرژي؛ چالش‌ها و چشم‌اندازها

منبع: دنیای اقتصاد
يك راهكار؛ سرمايه‌گذاري در بازيافت انرژي كارخانه‌هاي بزرگ ايران

كامران جهان
ملاحظه‌ای در حاشیه این مقاله
گروه اندیشه اقتصاد- مقاله پیش رو، در ابتدا با برشمردن تلفات سرسام‌آور انرژی در ایران اهمیت این موضوع را به خواننده منتقل می‌کند و در ادامه به ارائه راهکارهای مختلف که به‌صورت جهانی نیز تجربه شده‌اند از جمله بازیافت انرژی در صنایع بزرگ می‌پردازد و بحث می‌شود که این راهکار کاملا عاقلانه و به صرفه است.
گرچه شاید هدف این مقاله بررسی این موضوع نبوده است، اما اهمیت آن به قدری زیاد است که لازم دانستیم یکبار دیگر به آن اشاره شود و نکته مهم این است که:
«بهترین راهکار برای کاهش اسراف در انرژی افزایش قیمت آن است.» یکی از اصول علم اقتصاد این است که قیمت باید نماینده نایابی و ارزش یک کالا باشد و هرچه کالایی را ارزان‌تر بفروشیم، تقاضای آن افزایش خواهد یافت و بهترین سیاست برای کاهش تلفات انرژی در ایران نیز همین است که در کشور و نظام سیاسی ایران با مشکلاتی روبه‌رو شده که شرح و تفصیل آن مقاله‌ای مجزا می‌طلبد.

امروزه ميزان مصرف انرژي و چگونگي مصرف آن به‌عنوان يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي توسعه‌يافتگي و در عين حال از مهم‌ترين عوامل بهره‌وري به شمار مي‌آيد. با توجه به چشم‌انداز آينده وضعيت مصرف انرژي، اعم از انرژي‌هاي فسيلي و تجديدپذير، يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي دهه‌هاي آينده دسترسي به منابع انرژي و هزينه تامين آن خواهد بود. بر همين اساس كنترل و بهينه‌سازي مصرف به يكي از مهم‌ترين اولويت‌هاي دولت‌ها و سياست‌گذاران حوزه انرژي بدل شده است. متاسفانه از ديرباز تاكنون مساله ميزان و چگونگي مصرف انرژي هيچ‌گاه مورد توجه جدي سياست‌گذاران و دولتمردان ايران نبوده كه از مهم‌ترين دلايل آن مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد.
- ماهيت اقتصاد دولتي ايران كه از بدو مرحله صنعتي شدن تاكنون به‌عنوان يك اقتصاد ناكارآمد دولتي اداره گرديده است.
- در اختيار داشتن منابع سرشار انرژي فسيلي مانند نفت وگاز كه باعث عدم توجه به ارزش اين منابع به عنوان سرمايه ملي كه قابليت توليد ارزش افزوده دارند.
- نبود سيستم سرمايه‌داري مبتني بر ارزش افزوده واقعي كه شامل مولفه‌هاي مهم كيفيت و قيمت تمام شده است.
- نبود بازار رقابتي با توجه به حمايت‌هاي بعضا بيش از اندازه و همچنين ارائه يارانه‌هاي سنگين در بخش انرژي.
با توجه به موارد فوق و از بدو آغاز فعاليت‌‌هاي صنعتي در كشور مساله انرژي و هزينه‌هاي آن در فعاليت‌هاي صنعتي، كشاورزي و خانگي هيچ‌گاه به عنوان عامل تاثيرگذار و تعيين‌كننده مطرح نبوده است.
امروزه در تمام صنايع و كارخانه‌های توليدي يكي از مهم‌ترين عوامل تعيين‌كننده قيمت و در نتيجه رقابتي بودن محصول، ميزان و هزينه انرژي به كار رفته در فرآيند است. متاسفانه در ايران با توجه به يارانه سنگين ارائه شده در بخش انرژي در تمامي اشكال آن، انرژي هيچ‌گاه به‌عنوان يكي از مولفه‌هاي هزينه‌اي اثرگذار مطرح نشده است؛ در حالي كه در عمل با توليد غير بهينه و تلفات سنگين موجود در تمام مصارف از جمله صنعتي، كشاورزي و خانگي سرمايه ملي كشور به نابودي كشيده مي‌شود.

وضعيت توليد و چشم‌انداز مصرف انرژي در كشور
امروزه اين وضعيت به سرعت در كشوردر حال تغيير است كه عواقب و تبعات آن به وضوح قابل مشاهده است. از مهم‌ترين عوامل بروز عواقب و مشكلات اين موضوع مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد:
- رشد سريع جمعيت كشور طي 30سال گذشته از 43 ميليون نفر در سال 1361 به 76 ميليون نفر در سال 1391.
- تغيير شيوه زندگي از زندگي روستايي به زندگي مدرن صنعتي و شهرنشيني كه باعث افزايش نياز سرانه مصرف انرژي شده است.
- رشد صنعتي شديد غيرمتوازن و غيربهينه كه مصرف انرژي را به‌صورت بي‌سابقه‌اي افزايش داده است. 
- عدم افزايش محسوس توليد انرژي فسيلي در كشور طي دوره مشابه به نحوي كه پاسخگوي نيازهاي رشد مصرف داخلي باشد.
- عدم سرمايه‌گذاري در انرژي‌هاي جايگزين و پاك و تنوع بخشي به منابع استحصال انرژي در كشور به نحوي كه در حال حاضر نفت و گاز تنها منبع تامين انرژي كل كشور در تمام موارد از جمله توليد برق است.
- وابستگي شديد درآمدهاي دولت به فروش انرژي كه با افزايش مصرف، باعث كاهش بي‌سابقه درآمدهاي دولتي شده است.
توجه به اين نكته ضروري است كه در حال حاضر در عمل تنها منبع مورد استفاده و موجود انرژي در كشور نفت خام و گاز طبيعي است كه به‌صورت مستقيم يا به‌صورت فرآوري شده مانند بنزين يا به‌صورت تبديل شده مانند برق مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بر اساس آخرين آمار موجود وزارت نيرو كمتر از 05/0 درصد كل برق توليدي كشور از منابعي غير از نفت و گاز توليد مي‌شود.
با توجه به موارد فوق‌الذكر و در نظر گرفتن رشد مصرف انرژي كل كشور و همچنين رشد توليد و استحصال انرژي از منابع فسيلي به نظر مي‌رسد كه كمتر از يك دهه ديگر كشور با بحران عظيم انرژي دست به گريبان خواهد شد؛ به نحوي كه كل انرژي استحصال شده پاسخگوي نيازمندي‌هاي مصرف داخلي را نخواهد داد. اهميت همه اين موارد وقتي واضح‌تر مي‌شود كه توجه داشته باشيم بخش عظيمي از بودجه جاري و عمراني كشور وابسته به درآمدهاي حاصل از فروش انرژي است.
چهار راه نجات کشور
به اذعان اكثر كارشناسان انرژي برای بهبود وضعيت موجود و جلوگيري از به‌وجود آمدن بحران عظيم انرژي در كشور چهار راه كلي وجود دارد كه بايد به‌صورت موازي و با جديت پيگيري شود.
- جلوگيري از رشد مصرف بي‌رويه انرژي خصوصا مصارف خانگي و تجاري كه معمولا ارزش افزوده ايجاد نمي‌کنند.
برای نيل به اين هدف دو راهكار اصلي شامل افزايش قيمت انرژي و فرهنگ‌سازي گسترده به‌صورت فرابخشي قرار داده شود؛ به نحوي كه مصرف‌كننده متوجه اهميت و در عين حال ارزشمندي اين منابع شود.
- افزايش توليد از منابع موجود انرژي‌هاي فسيلي كه در عمل نيازمند سرمايه‌گذاري بسيار بالا و در عين حال زمانبر است. اين گزينه هيچ تاثيري در بهبود وضعيت بهره‌وري و كاهش هزينه‌هاي توليد ندارد و تنها نياز مصرف را جبران خواهد كرد.
- تنوع بخشي به منابع استحصال انرژي خارج از دايره منابع سنتي موجود مانند استفاده از منابع تجديدپذير مانند توليد برق از انرژي باد، خورشيد يا نيروگاه‌هاي اتمي كه خود مستلزم سرمايه‌گذاري بسيار سنگين و در عين حال بسيار زمانبر است. 
- كاهش مصرف انرژي در مصارف موجوداز طريق بهينه‌سازي مصرف و بازيافت تلفات انرژي در كليه مصارف از جمله صنعتي، خانگي و كشاورزي كه معمولا نياز به سرمايه‌گذاري كمتري نسبت به موارد 2و3 داشته و در عين حال در مدت زمان بسيار كوتاه به بازدهي مي‌رسد.
به سادگي قابل فهم است كه چرا امروزه در جهان اهميت بهينه‌سازي مصرف و بازيافت تلفات انرژي به سرعت در حال افزايش است و سهم عظيمي از سرمايه‌گذاري، از بخش توليد انرژي از منابع تجديدپذير به سمت پروژه‌هاي بهينه‌سازي و خصوصا بازيافت تلفات منتقل شده است.
آثار اين تغيير به گونه‌اي بوده كه بر اساس آخرين آمار موجود جهاني ميزان سرمايه‌گذاري در بخش انرژي‌هاي تجديدپذير طي سال‌هاي 2007 تا 2013 كاهش چشمگير و در مقابل سهم بهينه‌سازي مصرف و بازيافت انرژي از تلفات افزايش چشمگيري را نشان مي‌دهد.
علت اصلي اين امر به ماهيت و حجم عظيم مصارف موجود جهاني با تلفات انرژي بالا بازمي‌گردد. در حال حاضر در جهان در بخش عمده‌اي از صنايع حساس و حياتي از جمله سيمان، فولادسازي، پتروشيمي، نيشكر، شيشه‌سازي و مصارف خانگي با تلفات زياد از جمله گرمايش و سرمايش، حجم عظيمي از انرژي تلف مي‌شود كه اين اتلاف انرژي معمولا با توليد حجم عظيمي از گازهاي گلخانه‌اي و عوامل آلوده‌كننده محيط‌زيست همراه است. با توجه به ماهيت این صنايع امكان حذف هيچ‌كدام از چرخه‌هاي اقتصادي جهان وجود نداشته و در عين حال و با توجه به آخرين تكنولوژي‌هاي موجود ميزان بهينه‌سازي مصرف در هر يك از اين صنايع بين 3 الي 7 درصد كل مصرف اين صنايع می‌باشد.

وضعيت تلفات؛ چشم‌انداز بازيافت در ايران
در حالي كه با بازيافت تلفات انرژي در هر كدام از اين صنايع امكان توليد انرژي بين 15 الي 35 درصد مصرف كل هر يك از صنايع است. به عنوان نمونه در صنايع سيمان با بازيافت تلفات حرارت از مرحله توليد كلينكر مي‌توان تا 15 درصد مصرف كل برق كارخانه را تامين کرد.
لذا با در نظر گرفتن حجم عظيم مصرف انرژي در صنايع كليدي از جمله موارد اشاره شده و ميزان بسيار بالاي تلفات انرژي در اين صنايع اهميت بي‌بديل سرمايه‌گذاري در اين بخش مشخص مي‌شود.
به عنوان اولين نمونه و بر اساس آخرين آمار و اطلاعات موجود تا آگوست 2013، 70 درصد كارخانجات سيمان در هند به سيستم بازيافت حرارت مجهز شده‌اند كه ميزان برق توليدي سالانه معادل 6.650 ميليون كيلووات ساعت تنها از بازيافت تلفات حرارت دارند كه اين ميزان انرژي تقريبا معادل انرژي توليدي از يك نيروگاه برق 700 مگاواتي است.
به عنوان نمونه دوم قابل ذكر است كه تنها شركت كاوازاكي ژاپن تا پايان سال 2010 ميلادي موفق به نصب و بهره‌برداري از سيستم‌هاي بازيافت تلفات حرارت در صنايع سيمان در بيش از 8 كشور جهان از جمله هند، چين، ژاپن، تايوان و پاكستان با حجم توليد برق معادل 1412 مگاوات شده است. (قابل ذكراست كه ميزان كل ظرفيت توليد برق ايران طي آخرين آمارهاي موجود وزارت نيرو معادل 65هزار مگاوات است.) با يك نگاه آماري به وضعيت موجود صنايع ايران با تلفات بالاي انرژي مي‌توان دريافت كه امكان بازيافت انرژي در اين صنايع بسيار بالا بوده و حجم بسيار قابل توجهي از انرژي قابل بازيافت 
است.
تنها به عنوان نمونه دو مورد مربوط به صنايع سيمان و صنايع آهن اسفنجي جهت فهم بهتر از ميزان امكان بازيافت ارائه مي‌شود.
در حال حاضر بر اساس آمار موجود كل توليد سيمان كشور به‌صورت سالانه در حدود 83 ميليون تن است كه به‌زودي به مرز 90 ميليون تن خواهد رسيد. براساس آخرين تكنولوژي‌هاي موجود جهاني كه به آساني در دسترس است، امكان توليد انرژي الكتريكي از تلفات حرارتي به ميزان 3250 ميليون كيلووات ساعت در سال وجود خواهد داشت. اين ميزان تقريبا معادل ظرفيت يك نيروگاه 360 مگاواتي است.
كل مصرف برق در صنايع سيمان ايران تقريبا معادل يك نيروگاه به ظرفيت 2273 مگاوات است. به سادگي مشخص است كه ميزان بازيافت انرژي در اين بخش تقريبا معادل 15 درصد مصرف كل برق در اين صنعت خواهد بود.  بر اساس اطلاعات موجود در سال 2008 ميلادي توليد آهن اسفنجي ايران در سال معادل 7/5 ميليون تن بوده است. با فرض ثابت ماندن اين ميزان توليد تاكنون و بر اساس تكنولوژي‌هاي موجود جهت بازيافت حرارت از پروسس ساخت آهن اسفنجي به‌طور ميانگين امكان توليد انرژي الكتريكي سالانه معادل يك نيروگاه 500 مگاواتي وجود خواهد داشت.تنها جهت مقايسه قابل ذكر است كه در حال حاضر و بنابر اطلاعات موجود وزارت نيرو كل ظرفيت نصب شده نيروگاهي كشور شامل كليه نيروگاه‌هاي آبي، بادي، گازي، بخاري و خورشيدي تقريبا معادل 65 هزار مگاوات است.
به سادگي قابل مشاهده است كه انرژي بازيافتي از صنايع سيمان و آهن اسفنجي كشور تقريبا معادل یک درصد ظرفيت كل توليد برق كشور است.

سرمایه‌گذاری در بازیافت انرژی و زمان بازدهی آن
ميزان سرمايه‌گذاري مورد نياز جهت بازيافت تلفات انرژي در صنايع سيمان با توجه به قيمت‌هاي روز جهاني در حدود 1700 دلار به ازاي هر كيلووات ظرفيت نصب شده و جهت صنايع آهن اسفنجي در حدود 1500 دلار به ازاي هر كيلو وات ظرفيت نصب شده است. با توجه به نزديك به صفر بودن هزينه توليد در چنين سيستم‌هايي، سرمايه‌گذاري در پروژه‌هاي بازيافت انرژي به عنوان يكي از پربازده‌ترين سرمايه‌گذاري‌ها در زمينه توليد انرژي 
است.
در عين حال مدت زمان اجراي پروژه‌هاي مرتبط با بازيافت انرژي در صنايع مختلف بين یک الي 5/1 سال است كه اين زمان جزو كوتاه‌ترين زمان‌ها در پروژه‌هاي توليد انرژي محسوب مي‌شود و اين سيستم‌ها معمولا از حداقل عمر مفيد 20 ساله برخوردار هستند كه پس از اين مدت نيز با انجام تعميرات اساسي و بازسازي به راحتي به طول عمري معادل 30سال خواهند
رسيد.
موارد فوق به سادگي اهميت توجه به بازيافت تلفات انرژي حداقل در صنايع مادر كشور را روشن مي‌سازد. بديهي است با در نظر گرفتن ديگر صنايع اصلي كشور با تلفات انرژي بالا از جمله فولادسازي، پتروشيمي، شكر و غيره به سادگي مي‌توان دريافت كه امكان بازيافت انرژي حداقل به ميزان 10 الي 30 درصد كل توليد حاضر كشور از اين موارد وجود خواهد داشت.
دیگر دلیلی برای بازیافت انرژی: مسائل زيست محيطي 
يكي ديگر از مهم‌ترين دلايل نياز توجه به موضوع بازيافت تلفات كه باعث نياز به توليد كمتر انرژي خصوصا انرژي الكتريكي مي‌شود، مسائل زيست‌محيطي و كاهش هزينه‌هاي مترتب بر بهبود آن است.
در حال حاضر و براساس آخرين آمارهاي موجود جهاني (متاسفانه آمار دقيقي در كشور در اين زمينه موجود نیست)، متوسط حجم توليد گازهاي گلخانه‌اي به ازاي توليد هر كيلووات ساعت انرژي از منابع فسيلي شامل گازوئيل و گاز معادل70 هزار تن می‌باشد. با فرض جايگزيني توليد برق از منابع فسيلي با منابع بازيافت تلفات تنها به ميزان 10 درصد كل مصرف كشور حجمي تقريبا معادل 40 ميليون تن كاهش در توليد گازهاي گلخانه‌اي به دست مي‌آيد. گرچه آمار دقيقي از معادل‌سازي اقتصادي به ازاي هر تن كاهش گازهاي گلخانه‌اي در جهان و در ايران موجود نیست و در اين مورد تنها مي‌توان به مشوق‌هاي در نظر گرفته شده در پيمان كيوتو به ازاي كاهش گازهاي گلخانه‌اي اكتفا 
كرد.
اشاره به اين نكته ضروري است كه در حال حاضر بار هزينه‌اي مرتبط با بيمه‌هاي درماني در كشور به طرز بي‌سابقه‌اي افزايش يافته و با توجه به موج جديد بيماري‌هاي صعب‌العلاج مانند سرطان در كشور اين روند افزايشي خواهد بود.
يكي از مهم‌ترين عوامل رواج چنين بيماري‌ها و به تبع آن بار هزينه‌اي سرسام‌آور آنها، آلودگي‌هاي زيستي و از جمله گازهاي گلخانه‌اي است كه متاسفانه هيچ‌گونه ارتباط دقيق آماري و اقتصادي بين كاهش گازها و كاهش هزينه‌ها موجود نیست، ولي در عين حال به نظر مي‌رسد كه كاهش توليد اين گازها كمك موثري در كاهش هزينه‌هاي جانبي مربوطه از جمله هزينه‌هاي درماني خواهد بود.

راهكار ایجاد 
با توجه به اهميت موضوع و شرايط موجود ضروري است كه دولت جمهوري اسلامي و وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هاي ذي‌ربط از جمله وزارت نيرو، وزارت نفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان محيط‌زيست و همچنين مجلس شوراي اسلامي تمهيدات لازم جهت آغاز فعاليت‌ها در زمينه بازيافت تلفات انرژي و بهينه‌سازي مصرف را فراهم سازند. جهت نهادينه كردن بهينه‌سازي مصرف و بازيافت تلفات در صنايع مختلف ضروري است از كليه فرآيندهاي حمايتي، تشويقي و در عين حال تنبيهي (حداقل در مورد صنايع جديد) استفاده کرد. 
موارد ذيل از اولين و ضروري‌ترين اقدامات جهت حركت سريع به سمت بهبود وضعيت مصرف، كنترل و بازيافت تلفات است.
- در حال حاضر وزارت نيرو نسبت به خريد انرژي توليدي از منابع فسيلي توسط بخش خصوصي به قيمت متوسط 400 ريال به ازاي هر كيلو وات ساعت و 1100 ريال به ازاي هر كيلو وات ساعت انرژي توليدي از منابع تجديدپذير مانند انرژي باد يا خورشيد اقدام مي‌کند.
با توجه به اينكه توليد انرژي از تلفات مزيت‌هاي بالاتري نسبت به توليد از منابع پاك دارد، ضروري است كه تمهيدات لازم قانوني جهت خريد اين نوع انرژي حداقل به قيمت توليد انرژي از منابع تجديدپذير اتخاذ 
شود.
- سرمايه‌گذاري مورد نياز جهت هر كارخانه يا مجتمع صنعتي بر اساس حجم و ماهيت توليد كارخانه بسيار پايين‌تر از سرمايه‌گذاري در ديگر بخش‌هاي مرتبط با توليد انرژي است. بنابراین نيازي به سرمايه‌گذاري مستقيم دولتي يا استفاده از منابع صندوق ذخيره ارزي در حجم بالا نمی‌باشد و تنها تسهيلات بانكي با شرايط مناسب از جمله دوره بازپرداخت بالا، تامين مالي طرح به‌صورت 100 درصد از طريق شبكه بانكي و نرخ‌هاي كارمزد پايين‌تر مشوق‌هاي لازم را جهت سرمايه‌گذاري براي بخش خصوصي فراهم مي‌کند.
- ضروري است تا با شناسايي مهم‌ترين منابع تلفات انرژي در صنايع مادر و كليدي كشور نسبت به اجباري‌سازي استفاده از سيستم‌هاي بازيافت تلفات در صنايع مختلف اقدام شود.بر اساس بررسي‌هاي موجود و تنوع فعاليت‌هاي صنعتي پر تلفات در كشور به نظر مي‌رسد حداكثر در بازه زماني بين 3 الي 6 ماه امكان بررسي جامعي از صنايع پرتلفات، نوع تكنولوژي‌هاي موجود جهت بازيافت و بررسي اقتصادي اوليه جهت صنايع كليدي وجود خواهد داشت.به نظر مي‌رسد مسووليت تهيه چنين گزارشي در وهله اول بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و سپس وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو جمهوري اسلامي 
باشد.پس از انجام بررسي‌هاي اوليه و در مرحله اول مي‌توان ارائه پروانه فعاليت كارخانه‌های جديد را منوط به استفاده از سيستم‌هاي بازيافت تلفات انرژي نمود و در مراحل بعدي نسبت به اجباري‌سازي استفاده از اين سيستم‌ها در كارخانه‌های در حال كار اقدام نمود. 
- ضروري است كه تسهيلات و كمك‌هاي فني لازم از طرف سازمان‌هاي مربوطه از جمله سازمان محيط‌زيست به صنايع مختلف جهت دريافت جوايز و تسهيلات در نظر گرفته شده در پيمان كيوتو به دليل كاهش توليد گازهاي گلخانه‌اي به صنايع مختلف كه نسبت به استفاده از سيستم‌هاي بازيافت تلفات استفاده مي‌كنند، ارائه شود.
هدف اصلي اين نوشتار معطوف كردن توجه دولتمردان و سياست‌گذاران كشور به يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي مرتبط با چرخه مصرف انرژي در كشور و پتانسيل‌هاي عظيم موجود در سرمايه‌گذاري در اين بخش است. بديهي است توجه به اين بخش مهم و در عين حال به‌طور كامل فراموش شده در سياست‌هاي كلان انرژي كشور به معني عدم توجه به ديگر مشكلات عمده بخش انرژي شامل بهينه‌سازي مصرف، كاهش تلفات در شبكه برق كشور، جلوگيري از قاچاق منابع انرژي و غيره نیست.
گروه مطالعات انرژي شركت تجهيز پايانه‌هاي انرژي افق

Desalination

reverse osmosis desalination plant

نمک زدایی یا آب شیرین کردن،(به انگلیسی: Desalination )اشاره به هر یک از چند فرآیندی است که مقداری نمک و سایر مواد معدنی را از آب شور جدا می‌کند. همچنین به طور کلی، منظور از نمک زدایی حذف نمک ها و مواد معدنی می باشد همانند نمک زدایی خاک.

آب شور جهت تولید آب شیرینی که برای مصرف انسان و یا آبیاری مناسب است، نمک زدایی می‌شود. یک محصول جانبی بالقوه از نمک زدایی، نمک است. نمک زدایی در کشتی‌های بزرگ و زیردریایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیشتر سرمایه گزاری‌های اخیر در نمک زدایی، بر توسعه راه‌های مقرون به صرفه تأمین آب شیرین برای استفاده انسان، متمرکز شده‌است. در کنار بازیافت آب از فاضلاب، این یکی از چندین منابع تامین آب مستقل از بارش است.

در مقیاس بزرگ نمک زدایی به طور معمول با استفاده از مقدار زیادی انرژی، زیرساخت های اختصاصی و گران قیمت است، که آن را از آب تازه بدست آمده از منابع معمول مانند رودخانه ها یا آبهای زیرزمینی گران تر می گرداند.

نمک زدایی به ویژه مناسب کشورهایی مانند استرالیا ست، که به طور سنتی بر روی جمع آوری بارش پشت سدها برای تامین منابع آب آشامیدنی خود اتکا می کند. به گفته انجمن بین المللی نمک زدایی در سال ۲۰۰۹، ۱۴۴۵۱واحد نمک زدایی در سراسر جهان در حال بهره برداری بوده که ۹/۵۹میلیون متر مکعب در روز تولید می کرده اند ،با افزایش تولید سالیانه برابر۳/۱۲٪ . تولید در سال ۲۰۱۰برابر ۶۸میلیون متر مکعب بوده و انتظار می رود که تا سال ۲۰۲۰به ۱۲۰میلیون متر مکعب برسد ، ۴۰میلیون متر مکعب در خاور میانه برنامه ریزی شده است.بزرگترین کارخانه آب شیرین کن در جهان کارخانه نمک زدایی جبل علی (فاز ۲) در امارات متحده عربی است.

روش سنتی مورد استفاده در این عملیات تقطیر خلاء می باشد که اساس آن جوشش آب در فشار کمتر از اتمسفر و در نتیجه دمای بسیار پایین تر از حد نرمال است. دلیل این است که جوشش یک مایع زمانی اتفاق می افتد که فشار بخار برابر فشار محیط باشد و فشار بخار با دما افزایش می یابد. بنابراین، به دلیل کاهش درجه حرارت ، انرژی ذخیره می شود. روش پیشرفته تقطیر چند مرحله ای ، ۸۵٪از نیاز جهان در سال ۲۰۰۴را برآورده کرده است.

درفرآیندهای رقابتی که برای نمک زدایی، غشاء بکار میرود، اساساً از فن آوری اسمز معکوس استفاده می کنند. فرآیندهای غشایی با استفاده از غشاء نیمه تراوا و فشار ، نمک را از آب جدا می کنند. سیستم واحد های اسمز معکوس به طور معمول با انرژی کمتر نسبت به روش تقطیر حرارتی کار می کنند، که منجر به کاهش کلی هزینه آب شیرین کن ها در طول دهه گذشته شده است. نمک زدایی کماکان انرژی زیادی مصرف می کند، با این حال، هزینه ها ی بعدی آن هم به قیمت انرژی بستگی خواهد داشت وهم به قیمت فن آوری نمک زدایی.

تولید همزمان فرآیندی است که از گرمای اضافی ناشی از تولید برق برای انجام کار دیگری استفاده می شود. در نمک زدایی، تولید همزمان یعنی تولید آب آشامیدنی از آب دریا یا آب زیرزمینی شور در یک واحد یکپارچه، یا "دو منظوره" است، که در آن یک نیروگاه منبع انرژی برای واحد تولید آب شیرین است. انرژی تولیدی واحد ممکن است صرف تولید آب آشامیدنی شود(واحد مستقل)، یا می توان انرژی اضافی تولید شده و را واردشبکه برق نمود(واحد تولید همزمان واقعی). تولید همزمان انواع مختلف دارد، و از نظرتئوری هر نوعی از انرژی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، اکثریت واحد های موجود و برنامه ریزی شده واحدهای نمک زدای تولید همزمان ، یا با سوخت های فسیلی یا انرژی هسته ای به عنوان منبع انرژی کار می کنند. اکثر واحدها در خاور میانه و شمال آفریقا هستند، که از منابع نفت خود برای جبران محدودیت منابع آبی استفاده می کنند.مزیت واحد دو منظوره، راندمان بالاتردر مصرف انرژی است، در نتیجه ساخت واحد آب شیرین کن برای تولید آب آشامیدنی گزینه ای مناسب خواهد بود.

در ۲۶دسامبر سال ۲۰۰۷، در ستون مجلۀ The Atlanta Journal-Constitution، نولان هرتل، استاد مهندسی هسته ای و رادیولوژیک در مؤسسه فناوری جورجیا، نوشت: "... راکتورهای هسته ای می توانند برای ... تولید مقادیر زیادی آب آشامیدنی بکار روند. این فرآیند در حال حاضر در سراسر جهان، از هند گرفته تا ژاپن و روسیه استفاده می شود. در ژاپن هشت راکتور هسته ای به واحد آب شیرین کن متصل هستند... واحدهای آب شیرین کن هسته ای می توانند به عنوان منبع مقدار زیادی آب شرب باشند و توسط خطوط لوله صدها مایل دور تر برده شوند ... "

علاوه بر این، روش جاری در کارخانه های دو منظوره ترکیبی از دو روش است، که در آن محصول یک واحد آب شیرین کن به روش اسمز معکوس با محصول از آب شیرین کن حرارتی مخلوط شده می شوند. در واقع، دو یا چند فرایندهای نمک زدایی همراه با تولید انرژی ترکیب می شوند. چنین تأسیساتی در حال حاضر در عربستان سعودی در شهر جده و ینبع اجرا شده است.یک ناو هواپیمابر معمولی در ارتش ایالات متحده با استفاده از انرژی هسته ای در هر روز ۴۰۰٬۰۰۰گالن آمریکا (۱۵۰۰٬۰۰۰لیتر یا ۳۳۰٬۰۰۰گالن انگلیس) آب نمک زدایی می کند.

اقتصادی

فاکتوری هایی که تعیین کنندۀ هزینۀ آب شیرین کن هستند عبارتند از: ظرفیت و نوع تأسیسات، محل ، آب، نیروی کار، انرژی، منابع مالی، وجمع آوری دور ریز.دستگاههای تقطیر نمک زدایی در حال حاضر فشار، دما و غلظت آب نمک را جهت بهینه سازی بهره وری کنترل می کنند. آب شیرین کن با انرژی هسته ای ممکن است در مقیاس بزرگ مقرون به صرفه باشد.

با توجه به هزینه های در حال کاهش ، دید مثبت در مورد این تکنولوژی برای مناطق مرفه نزدیک به اقیانوس، یک مطالعه در سال ۲۰۰۴استدلال کرده ، "آب نمک زدایی شده برای برخی مناطق که کمبود آب وجود دارد، و فقیرنیز نیستند ، دور از دریا و یا در ارتفاع بالا قرار دارند، می تواند راه حل مناسبی باشد. متاسفانه، این شامل مناطقی است که بزرگترین مشکلات را در زمینۀ آب دارند. "، و،" در واقع، باید نیاز به بالابردن آب تا ارتفاع ۲۰۰۰متر (۶،۶۰۰فوت)، یا حمل آن به بیش از ۱۶۰۰کیلومتر (۹۹۰مایل) دورتر وجود داشته باشد تا هزینه های انتقال با هزینه های آب شیرین کن برابر شود. در نتیجه، ممکن است انتقال آب شیرین از جای دیگرمقرون به صرفه تر از نمک زدایی آن باشد.در مناطق دور از دریا، مانند دهلی نو، و یا در جاهای های مرتفع مانند مکزیکو سیتی، هزینه های بالای انتقال را باید به هزینه های زیاد نمک زدایی افزود. در جاها یی که هم تا حدودی دور از دریا هستند و هم مرتفع، مانند ریاض و حراره هزینه نمک زدایی آب گران است. در برخی موارد، هزینه شیرین کردن آب غالب است نه انتقال آن ، بنابراین، این فرایند می تواند در جاها یی مانند پکن، بانکوک، ساراگوسا و فونیکس نسبتاً ارزانتر باشد، والبته، در شهرهایی ساحلی مانند ترابلس .پس از اینکه در جبیل، عربستان سعودی، آب نمک زدایی شده به ۲۰۰مایل (۳۲۰کیلومتر) دورتر ،به شهر ریاض بو سیلۀ یک خط لوله فرستاده می شود. برای شهرهای ساحلی،نمک زدایی آب به طور فزاینده ای به عنوان یک منبع آب بکر و نامحدود در نظر گرفته می شود.

در سال ۲۰۰۵در اسرائیل، هزینه های نمکزدایی ۵۳سنت به ازای هر متر مکعب و در سال ۲۰۰۶،در سنگاپور نمکزدایی از آب ۴۹سنت به ازای هر متر مکعب رسید. در سال ۲۰۰۶شهر پرت شروع به بهره برداری از کارخانه نمک زدایی آب دریا به روش اسمز معکوس نمود ، و دولت استرالیای غربی اعلام کرده که کارخانه دومی نیز جهت بر آورده کردن نیاز شهرها ساخته خواهد شد.در حال حاضر دربزرگترین شهر استرالیا ، سیدنی، کارخانه آب شیرین کن در حال بهره برداری است و کارخانه نمک زدایی دیگری در Wonthaggi ، ویکتوریا در دست ساخت است.

بخشی از انرژی کارخانه آب شیرین کن پرت از نیروگاه بادی Emu downs تأمین می شود.نیروگاه بادی Bungendore در نیو سات ولز برای تولید انرژی برگشت پذیر طراحی شده تا کمبود برق مورد نیاز واحد سیدنی را جبران کند، این اقدام به منظورکاهش نگرانی ها در مورد انتشار گازهای گلخانه ای، استدلالی رایج که در مخالفت با نمک زدایی آب دریا بکار می رود، انجام گرفته است. در دسامبر ۲۰۰۷، دولت استرالیا جنوبی اعلام کرد که یک کارخانه نمک زدایی آب دریا برای شهر آدلاید در استرالیا، واقع در بندر Stanvac خواهد ساخت.بنا بود تا سرمایۀ این کارخانه آب شیرین کن از محل افزایش بهای آب برای استهلاک کامل هزینۀ آن تامین شود. نظر سنجی آنلاین، غیرعلمی، نشان داد نزدیک به ۶۰در صد از آراء به نفع افزایش نرخ آب برای ساخت واحد نمک زدایی بود.

۱۷ژانویه ۲۰۰۸، در وال استریت ژورنال مقاله ای به این موضوع اشاره داشت که: "در ماه نوامبر، شرکتی که دفتر مرکزی آن در کانکتیکات است بنام پوزئیدون ریسورس ( Poseidon Resources Corp) برنده پروژه ای برای ساخت واحد آب شیرین کن ۳۰۰میلیون دلاری Carlsbad در شمال سان دیگو شده است. تأسیسات50,000,000 گالن آمریکا (۱۹۰٬۰۰۰٬۰۰۰لیتر ۴۲٬۰۰۰٬۰۰۰گالن انگلیس) در روز آب نوشیدنی تولید می کند ، که برای تامین آب حدود ۱۰۰٬۰۰۰خانه کفایت می کند ... فن آوری بهینه شده، هزینه هارا به نصف هزینه های در دهه گذشته تقلیل داده، و آن را رقابتی تر کرده ... پوزئیدون در نظر دارد آب را ۹۵۰دلار به ازای هر هکتار- فوت( ۱۲۰۰متر مکعب یا۴۲۰۰۰فوت مکعب) در مقایسه با متوسط ۷۰۰دلار هر هکتار- فوت (۱۲۰۰مترمربع) است که سازمان های محلی در حال حاضر برای آب پرداخت می کنند. هر۱۰۰۰دلار در هر هکتار- فوت معادل ۰۶/۳دلار به ازای هر۱۰۰۰گالن، یا ۸۱سنت به ازای هر متر مکعب است.

در برابر این مانع قانونی ، پوزئیدون قبل از تصویب نهایی پروژه ای برای کاهش آسیبهای وارد شده به زندگی آبزیان ، که در قانون ایالت کالیفرنیا الزامی بود ،نتوانست پروژۀ دیگری شروع کند . شرکت پوزئیدون به رغم تلاش های ناموفق برای تکمیل ساختار Tempa BayDesal، یک واحد آب شیرین کن در خلیج تمپا، فلوریدا، در سال ۲۰۰۱، به پیشرفتهایی در Carlsbad دست یافت .

هیئت مدیره Tempa Bay water ، در سال ۲۰۰۱مجبور به خرید Tempa BayDesal از پوزئیدون شد تا از سومین شکست این پروژه جلوگیری کند. Tempa Bay water پیش از بهره بردای کامل از این تأسیسات در سال ۲۰۰۷،با پنج سال مشکلات مهندسی و بهره برداری با ۲۰ ٪ ظرفیت برای محافظت از زندگی دریایی که نزدیک به فیلتر های اسمز معکوس قرار داشتند، روبرو شد.

در سال ۲۰۰۸، یک شرکت در سان لیندرو، کالیفرنیا، آب را ۴۶سنت به ازای هر متر مکعب نمکزدایی می کرد.

در حالی که نمکزدایی ۱۰۰۰گالن آمریکایی (۳۸۰۰لیتر؛ ۸۳۰گالن انگلیس) آب می تواند در حدود ۳دلار باشد، که مساوی همان مقدار آب بطری به ارزش ۷٬۹۴۵دلاراست.

زیست محیطی

ورودی آبگیری

در ایالات متحده، با توجه به حکم دادگاه در سال ۲۰۱۱تحت قانون آب پاک، مصرف آب اقیانوس بدون کاهش مرگ و میر ناشی از آبزیان در اقیانوس، پلانکتونها، تخم ، ماهی ها و لارو ماهی ها تا حد ۹۰٪، دیگر عملی نیست. گزینۀ جایگزین چاه های ساحلی برای از بین بردن این نگرانی است، اما نیاز به انرژی بیشتر و هزینه های بالاتر دارد، در حالیکه خروجی را محدود می کند.

خروجی

تمام فرآیندهای نمک زدایی، تولید مقدار زیادی کنسانتره می کنند، که ممکن است با درجه حرارت افزایش یابد و باقی مانده های مواد پیش تصفیه و تمیز کننده های شیمیایی ، محصولات جانبی نتیجۀ واکنش آنها ، و فلزات سنگین ناشی از خوردگی را شامل می شود.مواد پیش تصفیه و تمیز کننده های شیمیایی در بیشتر واحد های آب شیرین کن یک ضرورت است، که به طور معمول شامل پیشگیری رسوب بیولوژیکی، پوسته پوسته شدن، کف و خوردگی در واحد های حرارتی، و در برابر رسوب بیولوژیکی ، ذرات معلق و رسوبات پوسته ای در واحد های غشایی می باشد. برای محدود کردن اثرات زیست محیطی بازگرداندن آب نمک به اقیانوس، می توان آن را با یکی دیگر از جریانهای آب رقیق کرد، مثلاً خروجی تصفیه خانۀ پسآب یا خروجی نیروگاه. از آنجاییکه خروجی آب خنک کننده نیروگاه هایی از آب دریا برای خنک کردن استفاده می کنند به اندازۀ خروجی تصفیه خانۀ پسآب شیرین نیست، شوری کاهش می یابد. جریان آب خنک کننده نیروگاه در یک نیروگاه متوسط یا بزرگ در مقایسه با یک واحد آب نمک زدایی ، حداقل چندین بار بزرگتر از جریان خروجی واحد نمک زدایی است. روش دیگر برای کاهش شوری این است که آب شور را بوسیلۀ یک دیفیوزر در یک "محدودۀ اختلاط" مخلوط می کنند. برای مثال، هنگامی که خط لوله حاوی آب نمک به کف دریا می رسد، می توان آن را به شاخه های بسیاری تقسیم کرد، که هر یک به تدریج از طریق سوراخهایی کوچک در امتداد طولشان ، آب شور خارج می کنند. مخلوط را می توان با خروجی رقیق شدۀ نیروگاه و یا تصفیه خانه پساب ترکیب کرد.

آب شور با توجه به بالاتر بودن غلظت املاح چگالتر از آب دریا است. کف اقیانوس بیشتر در معرض خطر است، زیرا آب نمک پایین رفته و به اندازه کافی مدت زیادی باقی می ماند تا به اکوسیستم آسیب بزند. ورود با دقت آب نمک می تواند این مشکل را به حداقل برساند. به عنوان مثال، کارخانه های آب شیرین کن و سازه های خروجی به اقیانوس در سیدنی اواخر سال ۲۰۰۷ساخته شده است، و متخصصین آب اظهار داشتند که خروجی به اقیانوس را می توان در بستر اقیانوس قرار داد تا پراکندگی آب تغلیظ دریا را به حداکثر می رساند ، به طوری که در فاصلۀ بیش از ۵۰تا ۷۵متر از خروجی، غیر قابل تشخیص خواهد بود. شرایط معمولی اقیانوسی دور از سواحل به محصول فرعی اجازه می دهد تا به سرعت رقیق شود ، در نتیجه آسیب به محیط زیست به حداقل می رسد. واحد نمک زدایی در Kwinana در پرت استرالیا در سال ۲۰۰۷افتتاح شد. آب در این محل و در واحد نمک زدایی Golden coast کوئینزلند و واحد نمک زدایی Kurnell در سیدنی فقط ۰٫۱متر در ثانیه (۰٫۳۳فوت / ثانیه)، خروجی دارند که به اندازه کافی آرام هست تا اجازه فرار به ماهیها بدهد. این کارخانه نزدیک به ۱۴۰٬۰۰۰متر مکعب آب شیرین در هر روز (۴٬۹۰۰٬۰۰۰فوت مکعب) تولید می کند.

جایگزین های بدون آلودگی

در برخی از روشهای نمک زدایی، به ویژه در ترکیب با برکۀ تبخیر و دستگاه خورشیدی (آب شیرین کن خورشیدی)، آب شور خارج نمی شود. آنها نه از مواد شیمیایی در فرآیندهای خود استفاده می کنند و نه از سوخت های فسیلی. در این روشها با غشاء و یا دیگر قطعات حساس مانند اجزایی که شامل فلزات سنگین است کار نمی کنند، بنابراین پسماند سمی بجا نمی ماند و نگهداری نیز پر هزینه نیست. یک روش جدید سیستم زیست سازه ای یکپارچه است که مانند دستگاه خورشیدی می باشد، اما در مقیاس حوضچه تبخیر صنعتی. [۱۲] می توان این روش را " نمک زدایی کامل " در نظر گرفت، به دلیل اینکه کل مقدار آب شور ورودی را به آب مقطر تبدیل می کند. یکی از مزایای منحصر به فرد این نوع از آب شیرین کن با منبع انرژی خورشیدی، امکان بهره برداری دور از ساحل است. ازدیگر مزایایی این روش با توجه به استاندارد، این است که واحد آب شیرین کن هوا را آلوده نمی کند و خروجی آب خنک کننده نیروگاه نیز هیچ افزایش دمایی در آب ایجاد نمیکند تا زندگی آبزیان را در معرض خطر قرار دهد. یک مزیت مهم دیگر، تولید نمک دریا برای مصارف و غیر صنعتی است. در حال حاضر، ۵۰درصد از تولید نمک دریا در جهان هنوز متکی به سوختهای فسیلی است.

جایگزین هایی برای نمکزدایی

افزایش بهره وری و حفاظت از آب ، نخستین الویت اقتصادی در مناطقی از جهان است که در آنها پتانسیل زیادی برای بهبود بهره وری در شیوه های استفاده از آب وجود دارد. بازیافت پسآبها برای آبیاری و استفاده های صنعتی در مقایسه با روش نمک زدایی، مزیتی چندین برابر دارد. . جمع آوری روانآبهای شهری و آب توفان نیز برای تصفیه، بازسازی و شارژ آبهای زیرزمینی سودمند است. یک جایگزین پیشنهادی برای نمک زدایی در جنوب غربی آمریکا واردات عمدۀ آب از مناطق غنی از آب با تبدیل نفتکشهای بسیار بزرگ به حامل آب، و یا از طریق خطوط لوله است. این ایده به لحاظ سیاسی در کانادا محبوبیت ندارد ، جاییکه دولتها، به سبب پروندۀ یک ادعا در سال ۱۹۹۹تحت فصل ۱۱از توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) توسط شرکت سان بلت واتر(Sun Belt Water Inc.) ، در اشاره به فشار نیازهای محلی با توجه به خشکسالی شدید در آن منطقه، موانع تجاری بر صادرات عمدۀ آب اعمال کردند.

 

اسمز معکوس(به انگلیسی: Reverse osmosis) فرایندی است که در آن از فشار برای معکوس نمودن جریان اسمزی آب از درون یک غشای نیمه‌تراوا استفاده می‌شود. اگر یک غشای نیمه‌تراوا بین دو محلول آب خالص و آب ناخالص قرار گیرد آب بطور طبیعی و تحت خاصیت اسمزی از غلظت پایین تر به غلظت بالاتر جریان می‌یابد. این پدیده تا زمانی که پتانسیل‌های شیمیایی دو طرف برابر گردند ادامه خواهد یافت. در حالت تعادل اختلاف فشار بین دو طرف غشا برابر اختلاف فشار اسمزی است. اگر فشاری برابر با اختلاف فشار اسمزی به محلول غلیظ‌تر اعمال گردد جریان آب قطع خواهد شد. در صورتیکه فشار اعمال شده بیشتر از فشار اسمزی باشد جهت جریان طبیعی آب معکوس خواهد گردید.

 

در این روش آب با فشار از میان غشایی گذرانده می‌شوند که نیترات و سایر مواد معدنی را فیلتر می‌کند. نیم تا دو سوم آب پشت این غشا باقی می‌ماند که به عنوان آب پسمانده دور ریخته می‌شود. سیستم‌های اسمز معکوس با کارآیی بالا از فشارهای در حد یک میلیون پاسکال استفاه می‌کنند.

 

همچنین بهترین روش نمک زدائی از آبهای لب شور استفاده از فراینداسمز معکوس می‌باشد، زیرا سیستم پیچیدهای نداشته و راهبری آن قابل کنترلتر از دیگر روشها می‌باشد و با توجه به توسعه روشهای پیشرفته تولید غشاهای پلیمری، بهکارگیری این روش توجیه بیشتری دارد.

 

صنایع امروز برای تصفیه آب مورد استفاده در بخشهای تولید بخار و فرایند خود از سیستم اسمز معکوس استفاده فراوانی می‌برند. اساس کار این دستگاهها بر عبور ملکولهای غیریونی مثل آب از یک غشاء با روزنه‌های بسیار ریز بنا شده است. این غشاءها به صورتی ساخته شده‌اند که ملکولهای خنثی را براحتی از خود عبور می‌دهند. به همین دلیل آب ورودی به سیستم، که دارای املاح مختلف است به آب تقریباً خالص تبدیل می‌گردد. در سیستم اسمز معکوس، جریان ورودی یا خوراک (Feed) به دو جریان آب تصفیه شده (Permeate) و پساب غلیظ (Reject) یا (Brine) تبدیل می‌شود.

اساس کار اسمز معکوس

فرض کنید دو ظرف، یکی حاوی آب نمک (1)ودیگری حاوی آب خالص (۲) توسط یک لوله به یکدیگر متصل بوده وهر دو دارای ارتفاع مساوی از آب و در یک سطح قرار داشته باشند. جهت برقراری تعادل در غلظت یونهای سدیم و کلراید از ظرف آب نمک، یونهای نمک به صورت نفوذ مولکولی به ظرف آب خالص انتقال یافته تا تعادل غلظت بین هر دو ظرف برقرار گردد. اما اگر بین این دو ظرف و در مسیر جریان آب یک غشاء قرار گیرد که فقط اجازه دهد مولکولهای آب از آن عبور کنند، یونهای نمک اجازه عبور نخواهند داشت. لذا برای برقراری تعادل در غلظت، آب خالص از ظرف شماره (۲) به ظرف شماره (۱) انتقال می‌یابد و این عمل تا آنجا ادامه می‌یابد که افزایش ارتفاع حاصله در ظرف آب نمک، فشار مضاعف ایجاد کرده و اجازه انتقال آب از ظرف شماره (۲) به ظرف شماره (۱) را ندهد. این فشار را فشار اسمزی می گویند و طبق قانون Vant Hoff تابعی است از غلظت نمک در هر دو ظرف غشاء.
انتخاب غشاء

در سیستم اسمز معکوس غشاء مهمترین و حساسترین قسمت دستگاه می‌باشد. زیرا فشار عملیاتی مورد نیاز ارتباط مستقیم با ضخامت غشاء و قطر سوراخهای آن دارد. همچنین غشاء به علت تماس مداوم با مواد شیمیایی افزوده شده به آب، بایستی مقاوم بوده و با مواد بازدارنده و ضد رسوب گذار و زیست کشها (Biocides) واکنش ندهد.

عوامل مؤثر در مقایسه غشاءها عبارتند از:

    قطر سوراخ‌ها
    ضخامت
    مقاومت در مقابل مواد شیمیایی
    قیمت
    افت فشار
    شرکت سازنده

سعی می‌شود آب قبل از ورود به دستگاه اسمز معکوس، حتماً تصفیه مقدماتی گردد. ولی با این حال لازم است پیش از انتخاب غشاء عملیت پایلوتی صورت پذیرد. به علت کیفیت بسیار عالی آب خروجی از سیستم اسمز معکوس امروزه بیشتر صنایع از این روش، بجای بکارگیری سیتمهای تعویض یونی استفاده می‌کنند. زیرا مبادله کننده‌های یونی به علت مصرف زیاد مواد شیمیایی و رزین، دارای هزینه راهبری و نگهداری زیادی می‌باشند.

 

کارآفرینان واقعی را کجا می‌توان یافت؟


هر کسی می‌داند که شیوه تفکر «مخالف و غیرمقلدانه» بهترین پتانسیل نوابغ است. کسانی که پیرو دیگران هستند، ممکن است درست یا اشتباه عمل کنند؛ اما مطمئنا افرادی قابل ‌پیش‌بینی هستند. اما کسانی که تمایل دارند برخلاف گروه پیش رفته و تک‌محوری را برمی‌گزینند، می‌توانند هر ویژگی‌ای داشته باشند جز قابل‌ پیش‌بینی بودن. آنها به راحتی ممکن است دچار اشتباه شوند که در چنین شرایطی بیشتر شبیه یک نادان به نظر خواهند رسید؛ اما چنانچه همین افراد تک‌رو و به ظاهر نادان کاری را درست انجام دهند، کلمه نابغه را به آنها اطلاق می‌کنیم. هنوز هم زمانی را که استیو جابز در موردکاوی‌های مدارس کسب‌وکار نمونه یک شیوه بد رهبری شناخته می‌شد به یاد دارم. در آن زمان شرکت اپل یک شرکت کامپیوتری تقریبا ناموفق بود و استیو - این تک‌محور همیشگی – این عدم موفقیت را ادامه می‌داد.  

 
وقتی شرایط برای یک شخص تک‌محور بر وفق مراد نباشد، به راحتی می‌توان صفت نادانی را به وی نسبت داد؛ اما همین که در موقعیت‌های نادر این شخص به درستی عمل کند، نتیجه کار وی بسیار چشمگیر خواهد بود. چنانچه «اندی راچلف» می‌گوید: هیچ چیزی نمی‌تواند به اندازه استراتژی موفق یک شخص تک‌محور، تاثیر مثبت داشته باشد.
بنابراین، این کارآفرینان تک‌محور و خودرای را در کجا می‌توان یافت؟ خیلی‌ها در دره سیلیکون (منطقه‌ای در جنوب شرقی سانفرانسیسکو که به دلیل تجمع شرکت‌های بزرگ انفورماتیک مانند گوگل، یاهو، eBay، HP، اپل و غیره مشهور شده است) به دنبال این افراد می‌گردند؛ اما مشکلی که وجود دارد این است که تنها راهی که برای تطبیق دادن خود با شرایط سیلیکون وجود دارد، این است که مثل یک کارآفرین عمل کنید. اغلب می‌شنوم که دانشجویان فوق‌العاده باهوش استنفورد یک کار خوب و پردرآمد در شرکتی بزرگ را پذیرفته‌اند. اخباری از این قبیل، نشان‌دهنده همین فرهنگ دره سیلیکون هستند که روش هماهنگ‌سازی با آن این است که مثل یک کارآفرین عمل کنید. حال مشکلی که به وجود می‌آید این است در مکان‌هایی که کارآفرینی امری متداول است، نمی‌توان نوابغ تک‌رو را از افرادی که وانمود می‌کنند کارآفرین هستند، تشخیص داد. در واقع، در این‌گونه مکان‌ها نمی‌توان کارآفرینان واقعی را یافت.
بنابراین، برای یافتن یک کارآفرین تک‌رو و نابغه، باید به مکان‌هایی مراجعه کنیم که در آنجا کارآفرینی امر رایجی نباشد. در این مواقع به‌طور طبیعی توکیو به ذهن ما خطور می‌کند. وضعیت شرکت شما ممکن است در بسیاری از کشورهای دیگر اهمیت داشته باشد؛ اما این موضوع در ژاپن بسیار چشمگیرتر است. از این رو ظهور اتاقک‌های چاپ عکس در سراسر توکیو در دهه 90 اتفاقی بسیار حیرت‌انگیز بود. 
نوجوانان ژاپنی برای ورود به غرفه‌ها و گرفتن عکس با دوستان خود که بعدا روی یک برچسب چاپ می‌شد صف می‌بستند. در نهایت، این ابزار کوچک در سرتاسر جهان منتشر و باعث درآمدزایی بالایی در مسیر رشد خود شد؛ اما بر خلاف بسیاری از ابداعات ژاپنی‌ها، این اختراع از شرکت‌های بزرگ به وجود نیامده بود، بلکه توسط شرکت تازه تاسیس فردی به نام نائویا‌هارانو با عنوان «Atlus» راه‌اندازی شد. شرکت کوچک او بازی‌های فانتزی ویدئویی از قبیل «Megami Tensei» را تولید می‌کرد که طرفداران زیادی داشت؛ اما تولید این بازی‌ها نمی‌توانست جوابگوی هزینه‌های شرکت باشد.‌هارانو که هم باهوش و هم از جان‌گذشته بود (ترکیبی شگفت‌انگیز در مورد یک فرد)، از هر روشی برای کسب درآمد استفاده می‌کرد؛ از توزیع میز‌‌های بیلیارد به سالن‌ها گرفته تا نصب ابزار کارائوکه (ابزاری سرگرم‌کننده برای تمرین مبتدی آواز که از یک صفحه نمایش و میکروفون تشکیل شده است) و چیزهایی از این قبیل. هارانو به‌عنوان نابغه‌ای تک‌محور می‌توانست برای ما ناشناخته باقی بماند؛ اما رفتار غیرقابل‌پیش‌بینی او در یک روز خاص، او را به سمت تولید یک محصول فوق‌العاده موفق سوق داد. در واقع او ایده تولید این محصول جدید را از منشی شرکتش دریافت کرد. در یک شرکت تازه‌تاسیس ژاپنی، ایده جدید یک کارمند معمولی، هیچ شانسی نمی‌توانست داشته باشد؛ اما قرار گرفتن این ایده در دست یک کارآفرین تک‌محور نابغه، باعث موفقیت آن شد.
به‌طور کلی مشخص است در زمان‌ها و مکان‌هایی که احتمال ایجاد کارآفرینی در آنجا بسیار پایین است، همان کارآفرینان معدود شانس پیروزی‌های بزرگی را دارند. بنابراین برای یافتن چنین کارآفرینانی باید جاهایی را مورد جست‌و‌جو قرار داد که احتمال وجود آنها بسیار کم باشد.
نمونه‌های بسیاری برای دستیابی به این کارآفرینان وجود دارد. مثلا با دیدن مرکز رسانه‌ای کارآفرینی در ابوظبی به نام «twofour» که توسط خانم نورا الکعبی تاسیس شده، شگفت‌زده می‌شوید. در پرو با برند «کولا ریل» مواجه می‌شوید که طی کودتای سال 1988 شکل گرفته است که در واقع فضای ایده‌آلی برای ظهور کسب‌وکار نیست. یا در شبه‌ جزیره کامچاتکا واقع در شمال شرقی روسیه، شاهد سرمایه‌گذاری‌های اکوتوریسم‌ توسط گروه «رودخانه ماهی‌‌های وحشی» هستید که از اتحاد بین یک افسر سابق ارتش آمریکا و همکاران روسی او شکل گرفته است.  شرایط غیر عادی خود را در نظر بگیرید و بدانید کارآفرینان واقعی تنها در جایی که انتظار کارآفرینی وجود ندارد، یافت می‌شوند.

منبع: دنیای اقتصاد

نویسنده: Bill Barnett
مترجم: شهلا زمانی
منبع: Barnetttalk
 

Industrial Revolution

منبع: ویکی پدیا

 

انقلاب صنعتی عبارتست از دگرگونی‌های بزرگ در صنعت، کشاورزی، تولید و حمل و نقل که در اوسط قرن هجدهم از انگلستان آغاز شد. در اینکه این رشته تحولات را می توان انقلاب صنعتی نامید اختلاف نظر وجود دارد . واژهٔ انقلاب به دگرگونیهای ناگهانی اطلاق می شود، در حالی که این تحولات صنعتی به هیچ وجه ناگهانی نبودند . حتی بعضی از محققین تنها این تحولات را مختص به صنعت نمی‌دانند و معتقدند که این تحولات دارای جنبه‌های اجتماعی و فکری نیز بوده‌اند .

صنعتی شدن به معنی استفاده از نیروی ماشین به جای نیروی انسان است. انقلاب صنعتی ابتدا از انگلستان شروع شد، زیرا انگلستان پس از چندین قرن تحول سیاسی داخلی، توسعهٔ استعمار تجاری، گسترش ناوگان دریایی، رشد طبقهٔ متوسط و بهبود امور قانونی و اداری کشور، از نظر زمین، کارگر، سرمایه، مدیریت و حکومت وضعیتی مطلوب و هماهنگ داشت که زمینهٔ پیشرفت صنعتی در این کشور را فراهم می‌کرد. انقلاب صنعتی در انگلستان در سه زمینه بافندگی، زغال سنگ و ذوب آهن بیشتر نمود یافت. گاهی سخن از دو انقلاب صنعتی برده می‌شود که یکی در قرن هجدهم و دیگری در قرن نوزدهم است. دو نتیجه مهم انقلاب صنعتی، گسترش استعمار اروپایی‌ها در کشورهای آسیایی و آفریقایی و بهره کشی از کارگران در داخل بود.

انقلاب صنعتی در اواسط قرن هجدهم در انگلستان آغاز شد و به تدریج به دیگر کشورها گسترش یافت. باید توجه داشت اختراع لازمهٔ انقلاب صنعتی بود و با توجه به ظهور و نبوغ دانشمندان انگلیسی در قرون هفدهم و هجدهم، این کشور زمینهٔ مناسب برای بروز انقلاب صنعتی را داشت .

    مخترعین، نه از نیمه‌خدایان بودند و نه از قهرمانان، بلکه نوآورانی سختکوش از تبار انسان، بختیارانی که هوای موافق را برای رویاندن گیاهان برگزیدند .

تامس ساوتکلیف اشتن نویسندهٔ کتاب انقلاب صنعتی مهم‌ترین عامل انقلاب صنعتی در انگلستان را داد و ستد با خارجیان که افق دید افراد را نسبت به جهان گسترش داد می داند . هم چین بر تاثیرات فکری فرانسیس بیکن و نیوتن بر فضای علمی ایتالیا تاکید می کند . انقلاب صنعتی بر تمام زمینه ها از جمله نظامی، پزشکی و شیمی تاثیر گذاشت.
انقلاب صنعتی، انگلستان را به اولین قدرت صنعتی دنیا مبدل ساخت . ساخت اولین پل آهنی در سال ۱۷۷۹، احداث اولین شبکهٔ راه آهن در سال ۱۸۲۵ و هم چنین افزایش چشمگیر فراورده‌های کشاورزی و دامی از جمله نتایج مثبت انقلاب صنعتی در اانگلستان بود . اما در این جریان، کارخانه‌ها ی متعدد با دودکش‌های بلند و غلیظ جانشین دهکده‌های سبز و خرم روستایی شدند . رشد و گسترش کارخانه‌ها منجر به از بین رفتن جنگل‌ها و فضاهای سبز، افزایش دود و آلودگی هوا، بوجود آمدن کوه‌های زغال و تودهٔ فضولات بود

در عصر انقلاب صنعتی، هر اختراع تازه سبب می‌شد که ماشین‌ها ی تازه به جای عده‌ای از کارگران به کار بیفتند و گروهی را بیکار کنند. در نتیجهٔ بیکار شدن عده‌ای از کارگران و هم چنین افزایش قیمتها به دلیل تغییر و تحولات صنعتی، فقر و تنگدستی بر آنها چیره شده و آنها ناچار بودند که برای سیر کردن خود و خانواده‌هایشان به گدایی و خوردن پسماندهٔ غذاهای رستوران‌ها روی بیاورند. در شهر لندن این معضل بسیار چشم گیر تر بود .
کودکان کارگر

در اوایل انقلاب صنعتی مزد کارگران ناچیز بود و برای سیر کردن شکم شان، زنان و کودکان خود را برای کار به کارگاهای ناسالم و خفه می‌بردند بطوریکه در سال ۱۷۵۰ در انگلستان ۱۴ درصد کارگران در کارخانجات زیر ۱۴ سال بودند. این عمل موجب رشد بی سوادی، ایجاد بیماریهای روحی و روانی و افزایش جرم و جنایت در میان کودکان را در پی داشت . همان‌گونه که چارلز دیکنز نویسندهٔ انگلیسی عصر انقلاب صنعتی، در رمان الیور توئیست که به معضلات کودکان آن زمان انگلستان می پردازد و به اعتقاد بسیاری شرح زندگی خودش است، می نویسد:

    برای من هیچ‌گونه تشویقی، دلداری، یاری و حمایتی از هر نوع و هر کسی وجود نداشت؛ طوری که امیدوار بودم زودتر به بهشت بروم.

industrial revolution

آگهی ها

شهرک های صنعتی

طرح های اقتصادی

پروژه ها